Na IV Europejski Kongres Samorządów finansiści z Regionalnej Izby Obrachunkowej w Krakowie oraz naukowcy i finansiści z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie przygotowali Ranking Finansowy Samorządu Terytorialnego, który stanowi swoistą analizę kondycji finansowej jednostek samorządu terytorialnego w 2016 roku.
Dogłębnemu badaniu poddano pięć kategorii samorządów lokalnych i ponadlokalnych, a mianowicie gminy wiejskie (1559), gminy miejsko-wiejskie (616), gminy miejskie 237), miasta na prawach powiatu, czyli tzw. powiaty grodzkie (66) oraz powiaty ziemskie (314).
Przy ich ocenie wzięto pod uwagę obiektywne wskaźniki takie, jak:
- udział dochodów własnych w dochodach ogółem (tj. np. dochody z podatków i opłat lokalnych, dochody z mienia, odsetki itp.) – wskaźnik ten pokazuje, jaką część dochodów budżetu ogółem stanowią dochody własne i jest tzw. wskaźnikiem samodzielności finansowej;
- relacja nadwyżki operacyjnej, czyli dodatnia różnica między dochodami bieżącymi a wydatkami bieżącymi, do dochodów ogółem – to jeden z najważniejszych wskaźników, który obrazuje stopień, w jakim jednostka samorządu mogłaby zaciągać nowe zobowiązania w stosunku do osiągniętych dochodów;
- udział wydatków inwestycyjnych (przysparzających majątku samorządowego) w wydatkach ogółem – to właśnie on wskazuje, jaką część wydatków ogółem stanowią wydatki inwestycyjne, gdzie wysoki udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem może także oznaczać zwiększoną atrakcyjność jednostki z punktu widzenia potencjalnych inwestorów;
- obciążenie wydatków bieżących wydatkami na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń w administracji, oświacie, kulturze, sporcie i pozostałych dziedzinach działalności komunalnej – to najczęściej wydatki sztywne, bardzo trudne do restrukturyzacji i ograniczenia ze względu na prawną ochronę pracowników i ich warunków pracy i płacy, szczególnie przy presji płacowej;
- udział środków europejskich w wydatkach ogółem – im większy poziom środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, tym większe możliwości rozwojowe, a ze względu na nieobligatoryjny charakter sam fakt funkcjonowania w systemie zasilania finansowego środków europejskich jest z reguły wynikiem większej aktywności władz lokalnych w obszarze pozyskiwania dodatkowych źródeł finansowania;
- relacja zobowiązań do dochodów ogółem – wskaźnik ten obrazuje udział zobowiązań ogółem jednostki samorządu terytorialnego w dochodach ogółem, czyli poziom zadłużenia jednostki;
- obciążenie wydatków bieżących kosztami obsługi długu – wskaźnik ten ma na celu ukazanie możliwości zachowania płynności finansowej jednostki;
- udział podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT) w dochodach bieżących – wskaźnik ten nie zależy od polityki prowadzonej przez gminę czy powiat, ale jest „echem” decyzji centralnych;
- relacja wydatki inwestycyjne do dochodów własnych – wskaźnik ten obrazuje wydatki na: inwestycje i zakupy inwestycyjne, programy finansowe z udziałem środków zewnętrznych, w tym unijnych, zakup i objęcie akcji i udziałów czy wreszcie wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego;
- udział subwencji ogólnej w dochodach ogółem – w przypadku gminy Jaworze to środki otrzymywane przede wszystkim na obie szkoły (przedszkola finansowane są ze środków własnych).
Przy analizie tych wskaźników okazało się, że Jaworze zajęło 145. miejsce wśród 1559 gmin wiejskich – pierwsze w powiecie bielskim. Kolejne miejsca zajęły Wilkowice (237. miejsce), Kozy (265), Bestwina (276), Buczkowice (290), Jasienica (461) i Porąbka (522). Oznacza to, że jesteśmy w pierwszym decylu, tj. w pierwszych 10% analizowanych gmin wiejskich, w Polsce. To dla nas wielkie wyróżnienie.
Szczyrk został sklasyfikowany na miejscu 114 wśród 237 gmin miejskich, zaś Czechowice-Dziedzice i Wilamowice odpowiednio jako 346 i 448 jednostka samorządowa wśród 616 podobnych samorządowych. Z kolei nasz Powiat Bielski zajął 4. miejsce wśród 314 powiatów ziemskich, a Miasto Bielsko-Biała stanęło na pudle (miejsce III) w rankingu miast na prawach powiatu. Gratuluję!
Zdaniem autorów analizy gminy wiejskie, gminy miejsko-wiejskie, gminy miejskie oraz miasta na prawach powiatu finansują około 78% wszystkich zadań wykonywanych przez samorząd terytorialny; w przypadku powiatów jest to około 13%, a przypadku województw samorządowych – 9%.
Co oznacza ten Ranking Finansowy Samorządu Terytorialnego dla Jaworza? To, że jesteśmy nie tylko efektywni w zarządzaniu finansowym naszą miejscowością, ale i to, że coraz bardziej w tym zakresie jesteśmy samodzielni, czyli korzystamy ze środków własnych i unijnych, a „centrala” niewiele nam pomaga. Poza tym nasza gmina, jako podmiot nakierowany na dostarczanie usług publicznych, jak również na zarządzanie procesami rozwoju lokalnego, jest nadzwyczaj efektywna.
Dobra będzie tutaj kwintesencja z podsumowania ww. raportu: „Wołanie samorządów: Traktujcie nas poważnie! – rozlega się od dawna, niezależnie od tego, kto rządzi. Możemy zrobić więcej dla państwa pod warunkiem, iż otrzymamy pieniądze i będziemy rzeczywistym partnerem. To jedyna droga. Silne państwo to nie takie, które ma coraz więcej kompetencji, ale takie, które potrafi się zatrzymać na kluczowych obszarach i tu działać sprawnie, a pozostałe obszary, odpowiednio regulując, efektywnie nadzorować.” I tutaj właśnie jest miejsce dla samorządu.
Wskaźniki dla Jaworza:
- W1 – udział dochodów własnych w dochodach ogółem
- W2 – nadwyżka operacyjna do dochodów ogółem
- W3 – udział wydatków inwestycyjnych w wydatkach ogółem
- W4 – obciążenie wydatków bieżących wydatkami na wynagrodzenia i pochodne od wynagrodzeń
- W5 – udział środków europejskich w wydatkach ogółem
- W6 – relacja zobowiązań do dochodów ogółem
- W7 – udział podatku dochodowego od osób fizycznych w dochodach bieżących.
Sytuacja finansowa Jaworza jest dobra, a nawet bardzo dobra. Działamy na rzecz Gminy Jaworze i w jej jak najlepszym interesie! Pomnażamy dochody Jaworza, działamy na rzecz racjonalnych wydatków oraz utrzymujemy bezpieczny poziom zadłużenia.
Możemy być dumni! Bo Jaworze to nasze dobro wspólne…